ME/CVS oorzaak 1 : Ontregeling autonoom zenuwstelsel

Het autonoom zenuwstelsel.

Het zenuwsysteem is onderverdeeld in een somatisch zenuwsysteem, waar we alle controle over hebben, en een autonoom zenuwsysteem (ANS). Dit laatste werkt zonder enige vrijwillige controle. Het ANS heeft invloed op de activiteit van meerdere weefsels en organen; het zorgt voor het natuurlijk evenwicht. Deze invloed gebeurt door zenuwimpulsen te sturen van  het centraal zenuwstelsel (hersenen en hersenstam) naar hartspieren, gladde spieren en klierweefsel. Deze zenuwen oefenen een invloed uit op de hartslag en hartspiercontracties, op het openen en sluiten van bloedvaten en lymfevaten, op contractie en relaxatie van de gladde spieren in organen en de secreties van exocriene en endocriene hormoonproducerende klieren. Het ANS ontvangt ook informatie vanuit alle organen en stuurt dit naar de hersenen via zijn afferente banen.
Het ANS is onderverdeeld in twee aparte en functioneel verschillende systemen: het parasympatische en het (ortho)sympatische systeem.Het orthosympatische zenuwsysteem stelt het lichaam in staat om te reageren op veranderingen zowel van het intern milieu als op veranderingen door externe gebeurtenissen, zoals stress, trauma, pijn en bloeding. Het sympatische zenuwsysteem is de ‘fight and flight’ tak, de ‘gaspedaal’ van het ANS en is ook in actie bij inspanningen en sporten. Noodsituaties en fysieke arbeid, waar het lichaam direct heel veel energie nodig heeft worden door dit systeem geregeld. 

Een verstoord evenwicht van het autonoom zenuwsysteem verklaart veel klachten van ME/CVS

Chronische vermoeidheid is altijd een gevolg van langdurige chronische stress reacties. Een stressreactie van het lichaam is belangrijk bij acuut gevaar, maar lang aanhoudende stress kan schadelijk zijn. Het lichaam heeft tijd nodig om te kunnen herstellen na een stresssituatie. Indien stress lang aanhoudt, vaak voorkomt en er tussentijds onvoldoende gelegenheid is om te kunnen herstellen, volgt een situatie van uitputting of overspanning.

Hoe gebeurt het ?

Het sympathisch zenuwstelsel wordt geactiveerd naar aanleiding van een stressprikkel. Een acute stressreactie (zoals een reflex of een schrikreactie) leidt binnen enkele seconden tot een verhoging van adrenaline. De adrenaline zorgt voor een aangepaste energieverdeling zodat er genoeg energie is voor de spieren. Bloeddruk en hartslag stijgen. Dit brengt mee dat het immuunsysteem in actie komt en dat de darm sneller water, zout en suiker opneemt.

Een stressprikkel die langer duurt dan enkel een reflex of schrikreactie zorgt voor activatie van de  hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (in het Engels: HPA-as of hypothalamus-pituitary-adrenal-axis). De hypothalamus produceert corticotropin-releasing hormone (CRH) en vasopressine. Deze laatste hormonen stimuleren de hypofyse tot de uitscheiding van ACTH (adrenocorticotroop hormoon). ACTH stimuleert de bijnierschors tot de productie van cortisol. Cortisol zelf herstelt de normale energieverdeling en remt de krachtigste stress reacties, maar zorgt vooral voor de onderdrukking van de activiteit van het immuunsysteem. Dit immuunsysteem biedt normaal via ontstekingsprocessen weerstand tegen lichaamsvreemde stoffen. Het onderdrukken van de activiteit van het immuunsysteem gebeurt niet zonder reden. Wanneer alle energie nodig is om te vechten of vluchten, kunnen herstelprocessen, zoals ontstekingsreacties die de wondgenezing bevorderen, wel wachten. Cortisol beschermt het organisme (en de hersenen) tegen de schadelijke effecten van stress en is essentieel voor de optimale emotionele en cognitieve prestaties.

Falende verwerking van binnenkomende stresssituaties brengt mee dat het lichaam tussentijds onvoldoende gelegenheid heeft om te kunnen herstellen. Deze situatie zorgt voor een constante activatie van de HPA-as, en daarmee voor een constant verhoogde cortisolconcentratie in het bloed. Dit maakt dat de cellen van het immuunsysteem resistent worden aan cortisol. Als die chronische stresssituatie veel te lang aanhoudt, gaat dit leiden tot onder andere schade aan weefsels en soms verlies van neuronen en ontregeling van hypothalamus en hypofyse. Hierdoor produceren zij onvoldoende CRH en ACTH, wat ervoor zorgt dat de bijnierschors onvoldoende signalen krijgt tot de aanmaak van cortisol. Dit resulteert in een situatie van een constant te lage cortisolconcentratie (cortisol deficiëntie).

Een te lage hoeveelheid cortisol in het bloed en de langdurige overprikkeling van het orthosympatische systeem zijn de start van ME/CVS - symptomencomplex:

• Normaal onstaat er bij langdurige krachtige spieractie vermoeidheid in die spieren als gevolg van de opstapeling van lactaat (het afbraakproduct van glucose). Door de overactiviteit van het orthosympatische systeem en de slechte drainage van dat lactaat ( en andere afvalstoffen)in de lymfebanen blijft dit lactaat-zuur in de spieren aanwezig wat bij ME/CVS patienten de extreem lang aanwezige spierpijn en vermoeide spieren verklaart.
• Klachten van snelle gewaarwording van pijn en verhoogde gevoeligheid voor licht, geluid en reuk wijzen op een verhoogde gevoeligheid door te lange prikkeling van sensorische zenuwen, die waarnemingen van warmte, kou en pijn sturen naar het centraal zenuwstelsel.
• Bij langer aanhoudende prikkels raakt de normale verdediging uitgeput, waardoor het lichaam gevoeliger wordt voor besmetting door een virus, bacterie of parasiet. Er is een overstimulatie van het immuunsysteem, het verdedigingssysteem van het lichaam.
• Langdurige stimulatie leidt tot uitputting van het endocrien systeem met bijnieruitputting, hypothyroïdie, insulineresistentie en ander endocriene problemen als gevolg.
• Langdurige bloedvatvernauwing door overmatige prikkelingen van het autonoom zenuwsysteem geeft aanleiding tot een slechtere doorbloeding van organen zoals het hart, bloeddrukproblemen en doorbloedingsstoornissen van het maag-darmsysteem met klachten van een prikkelbare darm, misselijkheid en een slechtere vertering.

Het blijkt uit de gegevens dat het orthosympatische autonoom zenuwsysteem onder blijvende stressbelasting een belangrijke rol speelt in het ziekteverloop van ME/CVS.

Meer lezen over dit onderwerp kan ook op de website van de me-cvs vereniging : https://www.me-cvsvereniging.nl/nieuws   (nieuws uit 2017)